آفت دهان، زخم‌های کوچک، گرد و دردناکی هستند که در داخل دهان کودکان ایجاد می‌شوند و می‌توانند بسیار ناراحت‌کننده باشند. اگرچه علت دقیق آفت دهان مشخص نیست، اما عوامل مختلفی می‌توانند در بروز آن‌ها نقش داشته باشند. در این مقاله با روش‌های درمان و تسکین درد ناشی از آفت دهان در کودکان آشنا می‌شویم.
علائم آفت دهان در کودکان
- زخم‌های سفید یا خاکستری رنگ با هاله‌ای قرمز در اطراف آن‌ها
- احساس سوزش یا درد هنگام غذا خوردن، صحبت کردن یا مسواک زدن
- تورم غدد لنفاوی زیر چانه یا گردن
- روش‌های درمان آفت دهان در کودکان
درمان‌های خانگی:
- استفاده از دهانشویههای ضدعفونی‌کننده: این دهان‌شویه‌ها به کاهش باکتری‌های دهان و تسکین درد کمک می‌کنند. توجه داشته باشید که از دهانشویههای مخصوص بزرگسالان برای کودکان استفاده نکنید و حتماً دستورالعمل‌های درج شده روی محصول را رعایت کنید.
- استفاده از ژل‌های بیحسکننده موضعی: این ژل‌ها می‌توانند به طور موقت درد ناشی از آفت را کاهش دهند.
- استفاده از مکیدن تکه‌های یخ: مکیدن تکه‌های یخ می‌تواند تورم و درد را کاهش دهد.
- مصرف مایعات خنک: نوشیدن مایعات خنک و نرم مانند شیر سرد، سوپ یا اسموتی می‌تواند به کاهش ناراحتی هنگام بلع کمک کند.
- رعایت بهداشت دهان و دندان: مسواک زدن منظم و استفاده از نخ دندان به کاهش باکتری‌های دهان و جلوگیری از عفونت کمک می‌کند.
درمان‌های دارویی:
در صورت عدم بهبود آفت با درمان‌های خانگی و یا در موارد شدید، ممکن است پزشک داروهای موضعی مانند دهانشویههای حاوی کورتیکواستروئید یا داروهای خوراکی مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) را تجویز کند.
موارد نیاز به مراجعه به پزشک:
- اگر آفت پس از دو هفته بهبود نیافت
- اگر کودک دچار تب، تورم غدد لنفاوی شدید یا درد شدید دهان شود
- اگر تعداد آفت‌ها زیاد شده و یا با یکدیگر تداخل پیدا کنند
پیشگیری از آفت دهان در کودکان
- رعایت بهداشت دهان و دندان: تشویق به مسواک زدن منظم و استفاده از نخ دندان برای کودکان مهم است.
- رژیم غذایی مناسب: مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل را در رژیم غذایی کودک خود بگنجانید و از دادن غذاهای تند، اسیدی و حساسیت‌زا به آن‌ها خودداری کنید.
- کاهش استرس: کاهش استرس می‌تواند به پیشگیری از بروز آفت دهان در کودکان کمک کند.
آفت دهان کودک همراه با تب
مشاهده‌ی همزمان آفت دهان و تب در کودکان می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما ضروری است به خاطر داشته باشیم که همیشه دلایل جدی پشت این ترکیب وجود ندارد. با این حال، درک تفاوت علل احتمالی و اقدام به موقع، برای حفظ سلامتی کودک اهمیت ویژه‌ای دارد.
علل احتمالی آفت دهان کودک همراه با تب:
- آفت دهان ساده: شایع‌ترین علت است. آفت‌های کوچک، گرد و کم‌عمق با هاله‌ای قرمز معمولا طی یک تا دو هفته بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می‌یابند. تب معمولا جزئی و همراه با آفت نیست، اما در موارد نادر ممکن است رخ دهد.
- PFAPA (تب دوره‌ای همراه با فارنژیت، آدنیت و آفت): این سندرم شامل حملات دوره‌ای تب (۳ تا ۵ روز)، تورم غدد لنفاوی گردن، گلودرد و آفت است. معمولا کودکان پیش از ۵ سالگی به آن مبتلا می‌شوند. علت دقیقش ناشناخته است اما خوشبختانه بیماری خطرناکی نیست و حملات خودبه‌خود فروکش می‌کنند.
- عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی: برخی عفونت‌ها مانند تبخال دهانی، سرخک، پنجمین بیماری و… علاوه بر تب می‌توانند باعث زخم‌های دهانی شوند. علائم دیگری مانند سرفه، آبریزش بینی، بثورات پوستی و… نیز ممکن است وجود داشته باشد.
- بیماری‌های خودایمنی: در موارد نادر، آفت دهان و تب می‌توانند نشانه بیماری‌های خودایمنی مانند سندرم بهجت یا سندرم مارشال باشند. این بیماری‌ها نیازمند تشخیص و درمان تخصصی دارند.
اقدامات لازم:
- در صورت مشاهده‌ی تب و آفت دهان، به خصوص اگر شدید یا طولانی‌مدت است، حتما به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.
- پزشک با بررسی علائم و معاینه فیزیکی، علت احتمالی را تشخیص می‌دهد و در صورت نیاز آزمایش‌های تکمیلی را تجویز خواهد کرد.
- درمان بر اساس علت زمینه‌ای تعیین می‌شود. برای آفت‌های ساده معمولا نیاز به درمان خاصی نیست، اما می‌توان از دهانشویههای بیحسکننده یا داروهای موضعی برای کاهش درد استفاده کرد.
- برای تب‌های ناشی از عفونت، داروهای ضدویروسی یا آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز خواهند شد.
- در صورت تشخیص PFAPA، ممکن است از داروهای ضدالتهاب برای کنترل حملات استفاده شود.
نکات مهم:
- حفظ بهداشت دهان و دندان کودک برای پیشگیری از عفونت‌های دهانی و تسریع بهبود آفت موثر است.
- تامین مایعات کافی برای جلوگیری از کم‌آبی ناشی از تب ضروری است.
- با مشورت پزشک میتوانید از داروهای تب‌بر برای کاهش ناراحتی کودک استفاده کنید.
درمان آفت دهان نوزاد شیرخوار
آفت دهان، زخم های کوچک، سفید یا خاکستری رنگ و بدون دورتا دور قرمزی هستند که معمولاً در داخل گونه ها، زبان یا لب‌های نوزادان شیرخوار ایجاد می‌شوند. این زخم‌ها می‌توانند ناراحت‌کننده باشند، اما معمولاً جدی نیستند و در عرض یک تا دو هفته به طور خودبه‌خود برطرف می‌شوند. در صورت مشاهده هرگونه نگرانی، حتما با پزشک متخصص اطفال مشورت نمایید.
تشخیص آفت دهان نوزاد
اگر متوجه زخم‌هایی در دهان نوزادتان شدید، برای تشخیص دقیق به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید. پزشک با معاینه دهان نوزاد و بررسی سابقه پزشکی او می‌تواند تشخیص آفت دهان را تأیید یا رد کند. تشخیص معمولاً نیازی به آزمایش خاصی ندارد.
علل آفت دهان نوزاد
علت دقیق آفت دهان نوزاد مشخص نیست، اما عوامل احتمالی مختلفی برای آن وجود دارد، از جمله:
- عفونت قارچی: شایع‌ترین علت آفت دهان نوزاد، عفونت با قارچی به نام کاندیدا آلبیکنس (Candida albicans) است. این قارچ به طور طبیعی در دهان و دستگاه گوارش انسان وجود دارد، اما گاهی اوقات بیش از حد رشد می‌کند و باعث ایجاد آفت دهان می‌شود.
- سیستم ایمنی ضعیف: نوزادان در چند ماه اول زندگی، سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و نسبت به بزرگسالان در معرض بیشتری برای ابتلا به عفونت قارچی مانند آفت دهان قرار دارند.
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها: مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌ها باکتریایی، می تواند تعادل طبیعی باکتری‌های دهان را به هم بزند و منجر به رشد بیش از حد قارچ کاندیدا و ایجاد آفت دهان شود.
- سایر عوامل: سایر عوامل احتمالی برای ایجاد آفت دهان نوزاد شامل بهداشت ضعیف دهان، استفاده از پستانک یا شیشه شیر آلوده، دندان درآوردن و استرس می‌شوند.
درمان آفت دهان نوزاد
در اکثر موارد، آفت دهان نوزاد بدون نیاز به درمان خاصی در عرض یک تا دو هفته بهبود می‌یابد. با این حال، اگر زخم‌ها شدید باشند، ناراحتی زیادی برای نوزاد ایجاد کنند یا بیش از دو هفته بهبود پیدا نکنند، ممکن است پزشک روش‌های درمانی زیر را توصیه کند:
- داروهای ضد قارچ: شربت یا قطره ضد قارچ خوراکی می‌تواند به از بین بردن قارچ کاندیدا و بهبود آفت دهان کمک کند.
- ضد قارچ موضعی: ژل یا مایع ضد قارچ موضعی ممکن است برای استفاده مستقیم روی زخم‌های آفت دهان تجویز شود.
- تغییرات در شیردهی: اگر آفت دهان به دلیل عفونت قارچی از طریق مادر باشد، ممکن است پزشک توصیه کند برای مدتی از داروهای ضد قارچ موضعی برای نوک سینه مادر نیز استفاده شود.
مراقبت‌های خانگی و پیشگیری از آفت دهان نوزاد
میتوانید با رعایت نکات زیر به بهبود آفت دهان نوزادتان کمک کنید و از بروز مجدد آن پیشگیری نمایید:
- تمیز کردن دهان نوزاد: به آرامی داخل دهان نوزاد را با یک گاز استریل مرطوب تمیز کنید. این کار مخصوصاً بعد از شیردهی یا تغذیه با شیشه شیر اهمیت دارد.
- استریل کردن وسایل نوزاد: پستانک، شیشه شیر و سایر وسایلی که نوزاد در دهان می‌برد را به طور مرتب استریل کنید.
- شیردهی مکرر: اگر نوزاد را با شیر خودتان تغذیه می‌کنید، شیردهی مکرر می‌تواند به حفظ تعادل طبیعی باکتری‌های دهان او کمک کند.
- تعویض به موقع پوشک: تعویض به موقع پوشک و تمیز کردن ناحیه تناسلی نوزاد نیز می‌تواند به پیشگیری از انتقال قارچ کاندیدا از پوشک به دهان کمک کند.
- اجتناب از تماس مستقیم با دهان نوزاد: از بوسیدن لب یا داخل دهان نوزاد خودداری کنید، به خصوص اگر خودتان دچار برفک دهان یا هرگونه عفونت قارچی دیگری هستید.
نکات مهم
- در صورت مشاهده هرگونه علائم عفونت قارچی مانند برفک دهان در خود، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا از انتقال آن به نوزاد خود جلوگیری نمایید.
- به هیچ عنوان بدون مشورت با پزشک به نوزاد خود دارو ندهید.
- اگر متوجه شدید که زخم‌های آفت دهان نوزاد بدتر می‌شوند، بیش از دو هفته طول می‌کشند یا با تب همراه هستند، حتماً به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.
درمان آفت دهان کودک با دیفن هیدرامین:
آفت دهان، زخم‌های کوچک و دردناکی هستند که در دهان کودکان بروز می‌کنند و می‌توانند باعث ناراحتی و بی‌اشتهایی شوند. در حالی که دیفن هیدرامین در بزرگسالان برای کنترل علائم آلرژی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تجویز آن برای درمان آفت دهان در کودکان باید با احتیاط و تحت نظر پزشک متخصص اطفال انجام شود.
چرا نباید بدون مشورت پزشک به کودک خود دیفن هیدرامین بدهید؟
- عوارض جانبی بالقوه: دیفن هیدرامین دارویی با طیف وسیعی از عوارض جانبی است که در کودکان می‌تواند شدیدتر باشد، از جمله خواب‌آلودگی، خشکی دهان، تاری دید، یبوست، و تحریک‌پذیری. این عوارض می‌توانند بر فعالیت‌های روزانه کودک و خواب او تأثیر منفی بگذارند.
- عدم اثربخشی ثابت شده: در مطالعات علمی، شواهد قطعی درباره اثربخشی دیفن هیدرامین در درمان آفت دهان کودکان به دست نیامده است. بنابراین، مصرف آن تنها بر اساس تجویز پزشک و با در نظر گرفتن شرایط خاص کودک قابل توجیه است.
- وجود روش‌های درمانی ایمن‌تر: روش‌های متعددی برای تسکین درد و بهبود آفت دهان در کودکان وجود دارد که عوارض جانبی کمتری به همراه دارند، مانند استفاده از دهانشویههای ضدعفونی‌کننده، ژل‌های تسکین‌دهنده موضعی، و تغییر رژیم غذایی.
چه زمانی مراجعه به پزشک ضروری است؟
- اگر تعداد آفت‌های دهان کودک زیاد است یا بیش از دو هفته طول کشیده است.
- اگر درد آفت‌ها شدید است و مانع غذا خوردن یا خوابیدن کودک می‌شود.
- اگر علائم دیگری مانند تب، تورم غدد لنفاوی، یا درد معده به همراه آفت وجود دارد.
کلام آخر:
سلامت کودک خود را اولویت قرار دهید و هرگز بدون مشورت پزشک به او دارو ندهید، حتی داروهای به ظاهر بی‌خطری مانند دیفن هیدرامین. پزشک متخصص می‌تواند با بررسی دقیق، بهترین روش درمانی را برای آفت دهان کودک شما انتخاب کند.
برای بررسی دقیق و سریع مشکل میتوانید به کلینیک دندانپزشکی صدف مراجعه فرمایید.